Sipko den Boer begon zo’n veertien jaar geleden met het vertalen van gedichten van de soefi-dichter Roemi (voluit: Mevlana Djelal od-Din Roemi, 1207-1273) vanuit het Engels naar het Nederlands: ‘Dit begon uit liefhebberij en nieuwsgierigheid, om dieper in de gedichten door te kunnen dringen. Roemi’s woorden sloten heel erg aan bij waar ik zelf op dat moment mee bezig was en voelden heel dichtbij. Al snel werd ik nieuwsgierig naar de oorspronkelijke teksten, die in het Perzisch opgeschreven werden. Dit bracht me ertoe zelf Farsi te gaan leren, met als doel nog dichter bij de betekenis van Roemi’s boodschap te komen en zijn gedichten nog dieper te doorgronden.’
Roemi van dag tot dag
Het boek Roemi van dag tot dag bestaat uit een selectie van door Sipko den Boer − zelf soefi − vertaalde teksten verdeeld over 365 pagina’s; een of meer korte teksten voor elke dag van het jaar. Hiervan is het merendeel materiaal dat al eerder in boekvorm is verschenen, aangevuld met nog niet eerder in het Nederlands gepubliceerde Roemi-teksten. Dichter/vertaalster Aleid Swierenga verleende haar medewerking aan de vertalingen.
Mystieke islam
Sipko den Boer vertelt: ‘Het soefisme is een mystieke stroming binnen de islam, waarbij de spirituele leer wordt doorgegeven door leraren. Het soefisme kent zelf ook weer vele scholen: zo is er het universeel soefisme van Inayat Khan dat de eenheid van alle religies benadrukt, maar zijn er ook soefi-scholen die weinig van esoterie moeten hebben en juist wijzen op het belang van het volgen van de voorschriften van de orthodoxe islam. In het soefisme staat de overgave aan de liefde van en voor God centraal.
Lege huls
De soefi-meester Roemi leefde in de 13e eeuw in Anatolië (het hedendaagse Turkije) en gaf het soefisme met zijn omvangrijke oeuvre gedichten en teksten een zodanige impuls dat deze periode als de Gouden Eeuw van het soefisme beschouwd wordt. Het is overigens geen strikte voorwaarde om moslim te zijn om soefi te kunnen zijn. Net als in andere religies maakt mystiek deel uit van de religie, zonder mystiek is religie slechts een lege huls. Het soefisme heeft altijd een bijzondere plaats ingenomen; zo vervult het in het Turkije van nu echt een brug tussen de seculiere wereld en de orthodoxe islam.’
Groot hart
‘In het Anatolië van Roemi leefden zowel moslims, joden als christenen, die allen geraakt werden door zijn woorden. Hij trad hen met openheid en een groot hart − zonder superioriteitsgevoelens! − tegemoet en mensen voelen dan dat het over één waarheid gaat. Het zijn allemaal uitingsvormen van dezelfde waarheid en hoe Roemi die onder woorden heeft gebracht vind ik heel bijzonder. Wat ik zo mooi vind aan het soefisme en in wezen ook aan de islam, is de overgave en de nadruk op de grootheid van God: onze ideeën over God kunnen nooit God zelf zijn, God is altijd groter. Dat is wat Allahu akbar in wezen betekent en daarmee stijg je uit boven elk dogma. Daarom is het zo waanzinnig dat we die tekst nu vaak met oorlog e.d. associëren.’
Dansende derwisjen
‘Als Roemi geïnspireerd raakte had hij het gevoel dat hij wilde bewegen, om zich af te stemmen op de hele beweging die in de kosmos plaatsvindt. Als je je daar één en verbonden mee voelt, komt opeens heel sterk de behoefte om ook in beweging te komen. Door te gaan draaien − zoals bekend geworden is van de ‘dansende derwisjen’ in de lijn van Mevlana Roemi in het Turkse Konya − krijg je het gevoel dat dingen op hun plaats raken. Als Roemi draaide kwamen ook de gedichten naar boven. Dit soort spiritualiteit staat heel dicht bij wat ze in de islam fitra noemen: je aangeboren gevoel voor religie, een soort van ‘oerreligie’ die ieder mens heeft. En in wezen zijn alle religies een benadering of een weg om die aangeboren oerreligie te ervaren.’
Verbinding
‘Soefisme betekent voor mij: in verbinding zijn. Zo ben ik mijn spirituele reis begonnen, en daar ben ik ook weer bij uitgekomen. Het gaat erom jezelf te bevrijden van alles wat je angsten je inprenten, van wat je denkt nodig te hebben en wat je weer afhoudt van je werkelijke doel: verbinding. Je losmaken van oerangsten en je weer verbinden, steeds weer opnieuw; dat is wat het woord ‘religie’ oorspronkelijk betekent. Dit maakt deel uit van je rijping tot een écht mens, een mens die de vrijheid heeft om te reageren vanuit liefde en zich niet te laten meeslepen.’
Levensvreugde
Ik hoop dat mensen levensvreugde voor elke dag in dit boek kunnen vinden en er dingen voor zichzelf mee op een rijtje kunnen zetten. Roemi’s boodschap is er een van bemoediging: hij laat zien hoe je sterker kunt worden van pijn en er inspiratie uit kunt halen. Ik vind het heel mooi dat ik door middel van mijn vertalingen bij kan dragen aan de spiritualiteit van deze tijd. Ik ontmoet ook regelmatig jonge Turkse mensen die zich op spiritueel gebied in yoga en meditatie etc. hebben verdiept, maar toch de cultuur van hun wortels missen. Als zij dan de vertalingen van Mevlana ontdekken, gaat er een wereld voor ze open en zijn ze dolblij.’
Erbij blijven
‘Roemi leert ons om tot een dieper geestelijk leven te komen. Zodra je de eenheid van het bestaan herkent, voel je je thuis in de wereld. Je laat je niet meer afleiden door angst en voelt je verbonden met het geheel. Roemi leert ons in zijn teksten de weg van liefde. Het gaan van die weg is een proces van ontwaken tot het besef dat we worden bemind door een welwillende, ongeziene werkelijkheid en dat de kern van ons wezen liefde is. Erbij blijven, dat is waar het in wezen om draait. En veel oefenen, veel oefenen om erbij te blijven.’
Roemi van dag tot dag
Uitg. Synthese, Rotterdam, 2011
Gebonden uitgave met leeslint
400 blz. € 19,95