Levenswijze
De levenswijsheid die Roemí in zijn werk tot uitdrukking brengt, openbaart een grote waarheid, namelijk dat al het leven één is.
Het innerlijke pad waarop Mevlânâ (Turks voor `onze meester’) ons wijst, is een weg die door het hart gaat.
Roemi heeft als mystiek dichter op geïnspireerde wijze gebruik gemaakt van het woord om zeer diepe, mystieke wijsheden over te brengen. Toch kwam hij telkens weer uit bij het gevoel dat woorden slechts stof zijn op de spiegel van de `ervaring’.
In deze wereld is het zaak het hart te zuiveren, te polijsten en uiteindelijk te vervolmaken als een spiegel waarin Gods kwaliteiten zich weerspiegelen.
Iemand met een leeg en zuiver hart
weerspiegelt beelden van de Onzichtbare.
Hij wordt intuïtief en kent onze diepste gedachten,
want `de gelovigen zijn een spiegel voor elkaar’.
(Masnawî I, 3146-3147)
Bewustzijn
Wanneer we het hebben over ‘bewustzijn’ verstaan we daar meestal de bewustzijnsinhouden onder. In die zin kun je spreken van een politiek of een ecologisch bewustzijn. Bovendien kunnen we door waakzaam te zijn onderkennen hoe de inhoud van het bewustzijn – dat wat we denken – samenhangt met het gevoel.
Door gewaar te worden in welke context ervaringen zich voordoen en je bewust te zijn van wat er in je omgaat kun je zelf zien wat je uit gewoonte in je geest vasthoudt. Het lijkt soms net of emotioneel lijden gewoon deel uitmaakt van ons leven. Daarom is het prettig en troostend te horen dat het een doel dient. Veel van dat lijden is echter het gevolg van afgunst, wrok, ijdelheid en trots.
Waak in de tegenwoordigheid van Zijn luister
nauwlettend over je hart
opdat je niet door je gedachten wordt beschaamd.
Want Hij ziet schuld, oordeel en begeerte
even duidelijk als een haar in zuivere melk.
(Masnawî I, 3144–3145)
Eenheid en aandacht
Als je de eenheid herkent die aan het hele bestaan ten grondslag ligt, ervaar je dit steeds meer als een geschenk van goddelijke genade. Als je goed kijkt zie je dat alles bestaat in een volmaakte wisselwerking. Belangrijk hierbij is dat we vast gaan vertrouwen op Hem die ons onderhoudt, onze Vriend. Dan krijg je gaandeweg oog voor de dimensie die alle dingen toestaat te bestaan.
In het dagelijkse leven zijn er veel dingen die onze aandacht vragen. Toch moeten we tegelijkertijd uitgaan van een kern die overal en nergens is. Dit kun je zien als de weg van het hart, een werkelijk aanwezig zijn in deze wereld.
Spirituele rijpheid is het besef dat het zelf een afspiegeling is van het Goddelijke. God is de Geliefde, de Vriend, de transpersoonlijke identiteit. Liefde tot God leidt ertoe dat de minnaar zichzelf vergeet in de liefde tot de Geliefde.
Levenslang leren
Pas na de dood van Roemi heeft de Mevlevi-orde, de wervelende derwisjen, vernoemd naar Mevlana, zich verder kunnen ontwikkelen en verbreiden. De trainingscentra van de Mevlevi’s (Mevlevi-châne) verspreidden zich tot in Bosnië, Griekenland, Cyprus en over het hele Midden-Oosten. Deze Mevlevi-loges (Tekkeje) waren tijdens het Osmaanse rijk belangrijke centra voor kunst en cultuur.
Al naar gelang de aanleg en interesse van de novice werd een holistisch programma voor innerlijke ontwikkeling samengesteld. Kalligraferen, kleding maken, koken, tuinieren, maar ook het bespelen van een muziekinstrument of het leren van een taal behoorden tot de mogelijkheden.
Leren en werken gingen hand in hand. De aspirant die wilde toetreden onderging eerst een training van 1001 dagen bestaande uit dienstverlening in de keuken, maar leerde in deze periode tevens de rituele bewegingen van het biddend wervelen en volgde Perzische les om de Masnawi beter te leren begrijpen.
De Mevlevi-traditie hanteert eigenlijk een principe van education permanente, die berust op liefde en waarbij die kracht zó wordt aangewend dat de mens ontwaakt en transformeert. De mens wordt gevormd door de oefeningen, kansen en verantwoordelijkheden die hem geboden worden, een heelwordingsproces waarbij het echte zelf een wezenlijk onderdeel wordt van het geheel en de goddelijke eigenschappen naar buiten kunnen komen.