In 2007 wordt het opmerkelijke boek “Waar Twee Oceanen Samenkomen” aanvankelijk nauwelijks opgemerkt in onze reeks Roemi-vertalingen. Dit komt vermoedelijk doordat de naam Roemi ontbreekt in de titel, wat problemen met zoekmachines en algoritmen veroorzaakt. Pas in 2010, wanneer Elif Shafaks “Liefde kent 40 regels” in een Nederlandse vertaling verschijnt, groeit de belangstelling voor Sjams van Tabriz. Op de achterflap staat te lezen: “Shafaks verleidelijke, scherpe en aandoenlijke roman brengt op briljante wijze de onthullingen van Sjams en Roemi tot leven, en belicht op moedige wijze de verschillen tussen religie en spiritualiteit, censuur en medeleven, angst en liefde.”
De Nederlandse vertaalster, Manon Smits, neemt contact met mij op en vraagt om advies over Roemi, Sjams en de soefi’s. Met het succes van “Liefde kent veertig regels” is ook de nieuwsgierigheid naar Sjams toegenomen. Sindsdien is “Waar Twee Oceanen Samenkomen” zeer in trek op de markt, waarbij antiquariaten astronomische bedragen vragen voor een tweedehands exemplaar. (Het boek is echter gewoon bij ons te bestellen voor nog geen 2 tientjes!)
In de geschiedenis van het soefisme is er één figuur die als een schaduw blijft hangen, een mysterieuze gids die de grootste spirituele schrijver aller tijden, Djelal-oed-Dīn Roemi, inwijdde in de diepste waarheid. Zijn naam is Sjams van Tabrīz, en zijn rol in het leven van Roemi is cruciaal en raadselachtig tegelijk.
Sjams van Tabrīz is vooral bekend geworden vanwege zijn inwijding van Roemi en het daaropvolgende verdwijnen zonder enige sporen achter te laten. Wat rest zijn de “Maqalat-e Sjams” (De woorden van Sjams), haastig genoteerde gesprekken tussen Sjams en Roemi in Konya. Zonder eigen geschriften blijft Sjams een enigma, maar zijn invloed is onmiskenbaar.
Het verhaal van Roemi is incompleet zonder Sjams. Roemi, de meester van spirituele liefde, putte zijn inspiratie uit het korte maar intense contact met deze strenge, mysterieuze man. Sjams lijkt slechts één doel te hebben gehad in zijn leven: zijn boodschap doorgeven aan één mens, Roemi, die vervolgens deze boodschap aan de hele mensheid kon overbrengen.
Veel is gezegd over de transformatie die Roemi onderging in aanwezigheid van Sjams, maar niet alles is waar. De westerse mythe rondom Sjams, als een extatische ‘wildeman’ en grappenmaker van de mystiek, lijkt vooral gebaseerd op culturele projecties. Het is van belang om de feitelijke bronnen te onderzoeken en het ware verhaal te begrijpen, zonder de noodzaak om legendarische figuren te creëren.
Wie was Sjams? Wat was zijn relatie met Roemi? Welke vorm van spiritualiteit vertegenwoordigde hij? Wat kunnen we vandaag de dag nog van hem leren? Dit zijn de vragen die ons uitnodigen om een diepere duik te nemen in de geschiedenis en het mysterie rondom Sjams van Tabrīz. Zijn betekenis in het soefisme overstijgt de mythen en vraagt om een nauwkeurige benadering om het echte verhaal te ontrafelen.
In het volgende deel van deze blogserie zullen we Sjams’ persoonlijkheid, zijn relatie met Roemi en de spirituele lessen die hij belichaamde, nader onderzoeken. Het is tijd om de sluier van mysterie rondom Sjams van Tabrīz op te lichten en de schatten van zijn wijsheid te ontdekken.