Mijn persoonlijke zoektocht in het soefisme

Sipko den Boer is enorm geraakt door de mystieke gedichten van de soefi Roemi. Op zijn website Roemi Vandaag staat het volgende. ‘Al vele jaren bestudeert hij de geschriften van Roemi en twintig jaar geleden besloot hij de teksten waaronder de didactische en lyrische gedichten en spirituele leringen van Roemi te vertalen. Een aantal hedendaagse mentoren op dit gebied die hem hierbij behulpzaam zijn geweest en geïnspireerd hebben zijn William Chittick, James Morris, Kabir Helminski, Franklin Lewis en Ibrahim Gamard. De afgelopen vijftien jaar heeft hij nauw samengewerkt met een professioneel team van vertalers, docenten, kunstenaars en vooral ook muzikanten om de verschillende elementen bij elkaar te brengen die nodig zijn om de muziek en beweging van Roemi’s poëzie tot uiting brengen.’ Tijdens een soefi klas over de Perzische dichters in Amsterdam leerde hij de Chinees-Amerikaanse Saki Lee kennen, waarmee hij later in het soefi kamp in Zwitserland is gehuwd. Het huwelijk werd daar ingezegend door Vilayat Khan, de zoon van Inayat Khan. Saki is murshida bij de Inayati soefi-orde, die een afdeling in Nederland/België heeft. Ik ontmoette beiden in de zomer van 2019.

Biografie

Sipko vertelde mij dat hij hervormd protestants is opgevoed, maar dat hij direct al vragen had bij het godsbeeld van zijn jeugd: God zou toch niet alleen voor de hervormden zijn? Zijn spirituele zoektocht bracht hem bij de soefi Roemi en zijn woonplaats Konya in Turkije. Toen hij achter in de twintig was begon zijn zoektocht bij het soefi centrum in Den Haag. Hij werd geraakt door de leringen van Inayat Khan en zijn verwijzingen naar Perzische soefi dichters zoals Roemi. Met een aantal adressen op zak van uitgever en soeficentrumleider Ameen Carp (zie foto) ging hij op reis naar Turkije op zoek naar sporen van soefisme in Istanboel, Adiyaman, Sanliurfa en Konya. Geïnspireerd door deze reis maakte na terugkomst ook contact met islamitische soefi’s in Nederland. Hij werd daar door Naqshbandi soefi’s liefdevol opgenomen in de islamitische geloofsgemeenschap. Dit was voor hem een tijd om de islamitische waarden en geloofspraktijk van binnen uit te leren kennen. Toch voelde hij zich daar niet helemaal thuis, omdat de nadruk vooral lag op het strikt volgen van de orthodoxe islamitische geloofspraktijk en was er weinig ruimte voor de heterodoxie en eigenwijsheid van de mystieke islam.

Uiteindelijk was het via een Amerikaanse leerling van Suleyman Dede (1904-1985), een Mevlevi oudste uit Konya, dat Sipko in contact kwam met de Mevlevi soeficultuur. Hij raakte geboeid door de inhoud, muziek en derwisj dansen. Op een TV fragment van de moslimomroep is de wervelende Sipko den Boer in Nederland te zien.
Hoewel hij een voorliefde had voor de muziek van de Mevlevi’s, kreeg hij als leerling derwisj de opdracht het ritueel van het biddend wervelen te beoefenen, en het spirituele leerdicht van Roemi, de Masnawi, te bestuderen.

De Mevlevi soefi orde, gesticht door Roemi’s zoon Sultan Veled, was na het verbod van Atatürk in 1925 uiteen gevallen, maar door de Celebi familie werd een internationale reanimatiepoging verricht. Sipko den Boer werd de vertegenwoordiger van Threshold Society in Nederland, een organisatie aangesloten bij de Mevlana Foundation gesticht door Celaleddin Celebi (1926-1996), 32^ste opvolger in de lijn van Roemi. De ontwikkelingen binnen deze soefi organisaties begonnen hem echter tegen te staan toen ook daar, door buitenlandse invloeden (geldschieters) en de politieke islam, de islamitische geloofspraktijk meer op de voorgrond kwam te staan.  “Als iemand lang in een groep of organisatie zit, dan gaat dat iets doen met zijn ego. Soefisme gaat juist om het loslaten van het ego en om eenwording met het goddelijke”.  “Leiderschap kan wel nodig zijn, maar het moet niet beheerst worden door angst, schuld, regels, toezicht, eenzijdigheid van bestuur. Leiderschap hoort uit te gaan van talenten, vrijgevigheid, over­vloed, sociale samen­hang, eigen verantwoordelijkheid, gemeenschapszin en betrokken­heid”. Toen er in 2010 vanuit Threshold Society een bedevaarttocht naar Mekka in Saoedi Arabië werd georganiseerd trad Sipko terug als vertegenwoordiger van Kabir Helminski’s Threshold Society, voor wie hij verschillende boeken vertaalde zoals Levend Soefisme (2004) en Het wetende hart (2002). Het was voor hem geen makkelijk opgave om zich los te maken uit deze groep, maar het beoefenen van muziek heeft hem hierbij enorm geholpen. ‘Als je breekt met je soefivrienden en je leraar, word je eerst op jezelf teruggeworpen, maar het maakt je uiteindelijk weer vrij.’ Helminski is een Amerikaanse moslim die het soefisme uitdraagt in boeken, workshops en muziek via Threshold Society waarvan hij en zijn vrouw Camille Adams Helminski de directie vormen.
Sipko den Boer raakte door zijn vrouw Saki Lee in Nederland weer wat meer betrokken bij vrienden van de Inayati soefi-orde. Deze orde heeft veel gemeen met de internationale soefibeweging omdat zij beide voortkomen uit de initiatieven van Inayat Khan. Daarnaast heeft hij een doorlopend project Music of Life waarin hij maandelijks op de zondagmiddag met zijn partner benefietconcerten organiseert met als doel ‘het ontwaken van het bewustzijn voor diversiteit; dat we met elkaar verbonden zijn, voorbij de grenzen van ras, sociale klasse, cultuur, religie en het ego. Het is onze wens door muziek en artistieke expressie inspiratie, verbinding en empathie in de wereld te brengen’.

De levensloop van Sipko den Boer toont dat soefi-zijn een pad is, voor hem van Hervormd Protestants via Mevlevi soefi moslim naar onafhankelijk soefi denker nu.

Sipko den Boer is geregistreerd sociaal-agoog en werkt als professioneel mentor. Naast het vertalen, muziek maken, koken, tuinieren en schrijven, werkt hij als zelfstandige in zijn eigen praktijk voor herstel, ontwikkeling en mentorschap. Het is voor hem in zijn werk belangrijk te kunnen putten uit een eeuwigdurende bron van wijsheid.

Overtuiging

Wat het soefisme voor Sipko den Boer betekent, komt overeen met zijn vertaling van het boek van Helminski, Levend Soefisme. ‘Als er iets is wat het soefisme als de belangrijkste waarheid erkent, is het wel dat we niet van het goddelijke gescheiden zijn — de eenheid van Zijn. Wij leven in een tijd waarin de betekenis van deze waarheid steeds meer tot uiting komt: gevoelsmatig omdat onze wereld door de verregaande mogelijkheden tot communicatie en mobiliteit steeds kleiner wordt en intellectueel door de ontwikkelingen in de moderne fysica. Wij zijn één: één volk, één ecologie, één universum, één wezen. Als er één waarheid is die die naam verdient, dan is het wel dat we onlosmakelijk deel uitmaken van de waarheid en er niet van gescheiden zijn. Als dit tot ons doordringt, heeft dat invloed op de manier waarop we in het leven staan en hoe we onszelf zien. Bij soefisme gaat het erom dat we ons in beweging laten zetten door de stroom van liefde die door heel het leven gaat, de eenheid achter de vormen.

Als er één methode is die in het soefisme centraal staat, dan is het wel het tot ontwikkeling brengen van tegenwoordigheid en liefde. Alleen tegenwoordigheid kan ons wekken uit onze verslaafdheid aan de wereld en wat we voelen en denken en alleen de kosmische liefde kan het goddelijke bevatten. Liefde stelt de hoogste functie van het intellect in werking, want zonder liefde wordt er — of het nu in spiritueel, kunstzinnig, maatschappelijk of wetenschappelijk opzicht is — niets groots bereikt.’

Zijn relatie tot de islam was vroeger hechter, hij volgde b.v. de ramadan. Nu doet hij dat niet meer omdat het vasten volgens hem een manier is om tot de eenheid te komen en geen doel op zich moet worden. Ook speelde een rol dat zijn vrouw vond dat hij zo chagrijnig werd tijdens het vasten. Over de relatie tussen soefisme en islam is hij het eens met Helminski die zegt:

‘Zo heb je enerzijds mensen die zeggen dat er geen sprake kan zijn van echt soefisme zonder waardering voor en beoefening van de grondbeginselen van de islam, terwijl er anderen zijn die de islamitische wortels van het soefisme min of meer negeren en zich baseren op soefi’s verder bij de bron vandaan, die zich al dan niet hadden losgemaakt van uitgesproken islamitische leringen. Volgens mij zijn het waarderen en begrijpen van de Koran, de uitspraken van Mohammed en het traditionele soefisme voor de reiziger op het soefi-pad van onschatbare waarde.’ Dat is anders dan b.v. de Naqshbandi soefi-orde die uitgaat van  onvoorwaardelijke overgave aan God en de profeet Mohammed. Sipko zijn overtuiging past bij het internationaal soefisme.