Aan het eind van Roemi’s Dîwân staan bijna tweeduizend kwatrijnen, waarmee de kwatrijnen dus zo’n vier procent van het totale aantal regels van de Dîwân beslaan. Omdat het kwatrijn zo kort en beknopt is, leent het zich uitstekend voor aforismen en spreuken. Bij een aantal van Roemi’s kwatrijnen rijmen alle vier de halfregels. Ze worden dan dô baytî, twee coupletten of, zoals in Chorasan, roebâ‘î-ye tarâna, kwatrijnliederen genoemd.
Liefde is de weg
Als je kijkt naar de manier waarop Roemi de roebâ‘î benadert en de waarde die deze gedichten hebben als literatuur én als verduidelijking van het soefisme in het algemeen en die van Roemi’s leer in het bijzonder, kun je je afvragen of Roemi nu allereerst een dichter was of dat hij de dichtvorm alleen gebruikte voor zijn betoog.
Zoals we hierboven (zie inleiding Liefde is de weg) hebben kunnen zien, ontstond de roebâ‘î bij toeval als een primitief rijmpje en werd tot een verfijnde, hoogst gewaardeerde kunstvorm. In de handen van Sanâ‘î (gest. 1131), en zelfs ‘Attâr (gest. ca. 1220) bleek het een instrument te zijn van een onmiskenbare charme, zij het met een vrij beperkte reikwijdte, omdat alle oorspronkelijke elementen van ruwheid en onbeschaafheid werden geweerd. Roemi wist het bereik van het kwatrijn in alle mogelijke richtingen geweldig uit te breiden door opnieuw gebruik te maken van de taal en uitdrukkingen van het volk, het op een niveau van denken en uitdrukken te brengen dat zijn weerga niet kende en het geheel in dienst te stellen van een bewust mystiek doel.
Een woord van dank
Mijn dank gaat uit naar alle vrienden die zich hebben ingezet voor deze uitgave met kwatrijnen van Roemi: Fraidoon Warasta voor zijn prachtige kalligrafieën, zijn onmisbare hulp bij het vertalen, zijn suggesties en zijn vriendschap (Fraidoon studeerde kalligrafie (Chatâti) in zijn geboorteland Afghanistan, en reisde hiervoor ook naar India en Iran. Hij woont sinds 1992 in Nederland en studeerde aan de Willem de Koning Academie in Rotterdam waar hij zijn opleiding als illustratief vormgever afrondde. In zijn vrije tijd bestudeert hij het soefisme en de Perzische mystieke literatuur); Aleid Swierenga voor haar voortdurend enthousiasme en haar behulpzaamheid, haar steun en waardevolle poëtische inbreng bij het vertalen; alle lezers die onze vertalingen van Roemi de moeite van het lezen waard vonden en, last but not least, mijn vrouw, Saki, voor al haar geduld, hulp en begrip.
Waar ik mijn hoofd
maar neerleg,
aanbid ik Hem.
Binnen en buiten de zes richtingen
is Hij de Geliefde.
Een tuin, een roos, een nachtegaal,
een dans, een liefje
zijn enkel voorwendsel —
Hij is het doel van alles.
kwatrijn 247
De dauw van de liefde
maakte Adams stof tot klei.
Dit veroorzaakte
grote ophef en commotie
in de wereld.
De zielenader werd
door honderd lancetten
doorgesneden —
De druppel
die toen vloeide
is het hart.
kwatrijn 521
De zoeker op het pad moet rijp zijn
En niet vastzitten aan deze wereld.
Wie zijn gebrek aan inzicht geneest,
Ziet: Hij is in alles.
kwatrijn 665
Wat mensen zeggen over Liefde is de weg:
‘De kwatrijnen zijn bij uitstek bedoeld om de lezer en de luisteraar te betoveren met de schoonheid van de woorden, zowel qua vorm als inhoud. En de kalligrafieën voegen daar het hunne aan toe.’
‘Dit boek is zowel geschikt voor eigen bezinning als voor een bespreking in een groep. De kwatrijnen klinken simpel, en wie niets van het gedachtengoed weet dat erin vervat zit, houdt ze allicht nogal snel voor lichte, ietwat overdreven liefdesgedichten. Erachter openbaart zich echter een hele wereld, die pas tot uiting komt nadat je ze op je laat inwerken, of bespreekt in groep. Elke zin raakt een snaar in je ziel, ook al wordt hij door het denken niet begrepen. Vandaar dat deze gedichten tijdloos zijn. Ze zullen zoekenden steeds de weg wijzen.’
Klik hier om te bestellen via Bol.com
Klik hier voor de kunstprojecten van Fraidoon Warasta.